W sytuacji gdy zmarły nie pozostawił testamentu bądź jego testament jest nieważny, dochodzi do dziedziczenia z mocy ustawy. Oznacza to, że do spadku zostaną powołane wskazane w przepisach osoby, w odpowiedniej kolejności, otrzymując określoną część spadku.
Jeśli w danej "grupie" nie ma spadkobierców bądź żaden z nich nie chce lub nie może dziedziczyć, wówczas do dziedziczenia dochodzi kolejna, dalsza "grupa". Spadkobierca nie może dziedziczyć, jeśli np. został uznany za niegodnego, a nie chce, gdy odrzucił spadek. W ramach danej grupy również są określone modyfikacje, np. w miejsce jednego spadkobiercy, który odrzuca spadek (bądź nie żyje), wchodzą inne osoby.
Grupa pierwsza
W pierwszej kolejności do spadku powoływany jest małżonek zmarłego oraz jego dzieci. Każda z tych osób dziedziczy w częściach równych, przy czym małżonek nigdy nie może otrzymać mniej niż 1/4 całości spadku. Wynika to z art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego.
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada w częściach równych jego dzieciom, czyli wnukom spadkodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Grupa druga
Gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych (dzieci, wnuków), dziedziczenie ustawowe następuje na podstawie innej reguły. Do spadku powołany jest małżonek zmarłego oraz jego rodzice. Udział spadkowy każdego rodzica, który dziedziczy wraz z małżonkiem, wynosi 1/4 całości spadku. Jeśli jednak ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki zmarłego dziedziczącej z jego małżonkiem wynosi połowę spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło śmierci spadkodawcy, wówczas udział spadkowy przypadający temu rodzicowi (np. 1/4 udziału w spadku) przypada nie małżonkowi, ale w równych częściach rodzeństwu spadkodawcy (przy dwójce rodzeństwa byłoby to więc po 1/8). Gdyby się tak zdarzyło, że którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, ale pozostawiło po sobie zstępnych, wówczas udział spadkowy, który by mu przypadał, przyznaje się tym zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Jeśli nie ma zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, wówczas cały spadek przypada małżonkowi. Udział, który otrzymuje małżonek, dziedziczący wraz z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
W przypadku braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Grupa trzecia
Do kręgu spadkobierców ustawowych zaliczono też dziadków zmarłego. Jeśli spadkodawca nie pozostawił zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa, cały spadek dzielony jest między jego dziadków. Dziedziczą oni w częściach równych.
Gdyby któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, wówczas przypadający mu udział przyznaje się jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. W przypadku braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, jego udział przechodzi w częściach równych na pozostałych dziadków zmarłego.
Grupa czwarta
Jeśli nie ma małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku. Pod pewnymi warunkami do dziedziczenia dochodzą więc pasierbowie zmarłego.
Grupa piąta
W ostatniej kolejności, z mocy ustawy, gdy żadna z wymienionych grup nie doszła do dziedziczenia, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Gmina jest więc wówczas spadkobiercą ustawowym.
Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce nie da się ustalić albo było ono za granicą, wówczas spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
