Kilka miesięcy temu zmarł mój ojciec. Dopiero teraz zaczynamy załatwianie formalności spadkowych. Ojciec już na prawie rok przed śmiercią wyprowadził się od żony i zamieszkał sam. Żona ojca zgłasza żądania dotyczące spadku. Czy z uwagi na złe relacje ojca z żoną można jej żądanie oddalić?
Przede wszystkim okoliczność, iż spadkodawca nie pozostawił testamentu, jest sama w sobie również wiadomością, że np. nie podjął decyzji o wydziedziczeniu małżonki bądź nie chciał zmienić reguł dziedziczenia ustawowego. Niemniej jednak nawet przy dziedziczeniu ustawowym przewiduje się instytucję wyłączającą od dziedziczenia osoby, wobec których relacje spadkodawcy nie były najlepsze.
W pierwszej kolejności z ustawy powołane do spadku są dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Osoby te dziedziczą w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Stanowi o tym art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.). Jeśli więc przykładowo ojciec Czytelnika pozostawił żonę i dwoje dzieci, to każda z tych osób ma prawo do 1/3 wartości spadku, jeśli żonę i troje dzieci, udział każdego to 1/4 spadku. Separacja małżonków ma duże znaczenie dla dziedziczenia ustawowego. Przede wszystkim przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Trzeba jednak podkreślić, że chodzi tu o separację w znaczeniu prawnym, a nie jedynie potocznym. Jeśli w chwili śmierci małżonka istniało prawomocne orzeczenie o ustanowieniu separacji, wówczas współmałżonek nie będzie powołany do dziedziczenia. Skutek w postaci braku dziedziczenia następuje "automatycznie", a więc bez konieczności podejmowania jakichkolwiek czynności, bez sądowego orzeczenia.
W sytuacji gdy między małżonkami istniała tylko separacja faktyczna, to ta okoliczność sama w sobie nie wpływa na reguły dziedziczenia ustawowego. Warto jednak zauważyć, że jeśli spadkodawca wystąpił przed swoją śmiercią o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy współmałżonka, a żądanie to było uzasadnione, to wówczas współmałżonek może zostać wyłączony od dziedziczenia. Termin do wytoczenia takiego powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.
Wyłączenie od dziedziczenia może nastąpić, gdy przed śmiercią wystąpiono o orzeczenie rozwodu (separacji) z uzasadnionej winy współmałżonka spadkodawcy.
Natomiast gdy w dniu śmierci spadkodawcy nie było orzeczenia o separacji ani też nie wystąpiono o orzeczenie separacji (rozwodu) z winy współmałżonka, nie ma mowy - poza sytuacjami skrajnymi, jak popełnienie przez spadkobiercę umyślnego ciężkiego przestępstwa wobec spadkodawcy, o wyłączeniu go od dziedziczenia.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
